Sistem Odası

Bir sistem odası (DataCenter), bilgisayar sistemlerini ve iletişim, storage gibi onunla ilişkili bileşenleri barındıran birimdir. Orada genellikle yedekli bir güç kaynağı sistemi, yedekli haberleşme bağlantıları, ısı, nem gibi çevre değişkenlerinin kontrolu ve güvenlik cihazları da konumlandırılır. Veri merkezlerinin temel amacı kurumun operasyonel verilerini ve işlerini yürüttüğü uygulamaların çalışır durumda olmasını sağlamaktır. Bazı özellikleri arasında şunlar sayılabilir:

1. 7/24 çalışabilirlik
2. Hatasız çalışma ve devamlı izlenebilme
3. Güç yönetimi ve ağ bağlantılarını da farklı kanallardan yedeklilik
4. Ağ güvenliği, fiziksel erişimlerde yetkilendirme ve görüntülü gözetleme
5. Çevre şartlarının kontrol altında tutulması
6. Yangına karşı duman algılama gibi erken uyarı sistemleri

Sistem Odası Tipleri

1. Şirket Sistem Odaları: Özel şirket, eğitim kurumları veya devlet kuruluşları tarafından, kendi bilgi teknolojileri ihtiyaçlarını ve web hizmetlerini gidermek için kurulur. Buraların yönetimleride gene aynı şirketin BT personeli tarafından yönetilir.
2. Internet Sistem Odaları: Ticari telekomünikasyon firmaları tarafından kurulur ve işletilir. Amaç kendi sistem odasını oluşturmayan veya kısmi sistem odası hizmeti almak isteyen şirketlere imkan sağlamaktır. Bu kuruluş sistem odalarından hangi tür hizmeti ne kadar ücretle alabileceğinizin fiyatları belirlidir. Bu hizmetler arasında uzak mesafe iletişim, Internet erişimi, Web veya uygulama barındırma, server barındırma, storage, içerik dağıtma, yük dengeleme vb.. sayılabilir.

Sistem Odası Kuruluşunda Temel Konular

Enerji İhtiyacı
Dünya genelinde sistem odalarındaki güç ihtiyacı 2003-2006 yılları arasında ikiye katlamıştır. Bu yıldan sonrada blade serverların devreye girmesi ile güç ihtiyaçlarında değişiklikler olmaya başlamıştır. Geleneksel serverlar yerine aynı alana çok sayıda blade server sığdırılabilmesi daha az yerde daha fazla güç tüketimine de neden olmaktadır. Ancak blade kullanmanın bir avantajı olarak server başına güç tüketiminde de belirgin bir azalma da ortaya çıkmıştır.

Sistem odalarında kesintisiz hizmet verebilmenin ilk adımı güç kaynaklarını yedeklemekle başlar. Her ne kadar donanım maliyetlerini ikiye katlıyor olsa da enaz iki farklı kaynaktan enerji ihtiyacının karşılanması zorunluluk halini almıştır. Server üreticileride bu gelişmeye paralel olarak ürünlerini enaz iki bazen 3 farklı güç kaynağından beslenebilecek şekilde düzenlemişlerdir. Yedekleme yapılmaması durumunda herhangi bir güç kaynağı sorununda veya bakım çalışması durumunda bütün sistemleri kapatıp hizmet kesintisine neden olacağımız aşikardır. Sistem odalarında güç tüketiminin hızlı artışı buralarda donanımların ve personelin korunması amacıyla topraklama hatalarının bertaraf edilmesi zorunluluğunu da beraberinde getirmektedir. Bu noktada ANSI/-J-STD-607-A veya CENELEC EN50310 standartları göz önünde bulundurularak çalışma yapılabilir. Geleneksel yaklaşımda sistem odalarının güç tüketimi metrekare başına ölçülürken artık bu kabin başına güç tüketimi ile daha anlamlı değerler elde edilebilmektedir.
Yedekli kablolama yaparken kabinlerin her birine birden çok güç kablosu çekileceği, her servera birden çok güç kablosu takılacağı ve her kabinde birden çok güç dağıtım ünitesi (PDU) kullanılacağı için kablo yoğunluğu oluşacaktır. Bu yoğunluğun nasıl rahatlatılacağı kurulumdan önce belirlenmelidir.
Son yıllarda yaygınlaşmaya başlayan Green DataCenter kavramı ile sistem odalarındaki enerji sarfiyatının en aza indirilmesi ve böylelikle çevreye faydalı olunması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda üretilen server, blade server vb.. enerji tüketen ürünlerinde sarfiyatlarını düşürmek için çaba gösterilmektedir.

Soğutma
Blade serverların yaygınlaşmasının en önemli nedenlerinden biride sistem odalarındaki hızlı artan güç tüketimine karşı aynı oranda artan soğutma ihtiyacının farkına varılmasıdır. 10 KW güç tüketen bir kabinin ürettiği sıcaklığı düşürmek içinde 10 KW soğutma kapasitesine ihtiyaç duyulmaktadır. Veri merkezinde bulunan cihazlar çalışma anında sürekli ısı yayacakları ve bu ısının çok kısa zamanda veri merkezinin sıcaklığını ve cihazların çalışmaları için gerekli olan ortam sıcaklığını arttıracağı için bir soğutma tertibatı kullanılması zorunludur. Kurulacak tertibatın kapasitesi, veri merkezinde bulunan cihazların güç tüketimleri toplanarak belirlenir. Havalandırma tertibatı enerjide olduğu gibi mutlaka yedekli olarak kurulması, sistemlerin birinde oluşacak bir sorun bütün veri merkezini sıcaklık riskine atmamalıdır.
ANSI/TIA/EIA-942 standardı, soğutmada en öncelikli yapılması gereken çalışmayı, kabinlerin yerleşimlerinin düzenlenmesi olarak ortaya koymaktadır. Kabin yerleşimleri yapılırken kabin sıraları arasında soğuk ve sıcak hava koridorları oluşturmaya dikkat edilmelidir. Serverlar önden soğuk hava emip, arkalarından sıcak hava atacakları için kabin sıralarının yerleşimlerinde serverların önleri aynı koridorda, arkaları ise bir başka koridorda toplanmalıdır. Yükseltilmiş taban kullanarak zemindeki boşluğa soğuk hava basılmalı, soğuk hava koridoru olarak belirlenen kabin sıraları arasındaki koridorların zeminlerine yerleştirilecek ızgaralardan soğuk havanın yükseltilmiş zeminden çıkıp serverların önlerinden server içlerine emilmesine imkan verilmeli, server içinde ısınan sıcak havanın ise server arkasından sıcak hava için belirlenen koridora atılması sağlanmalıdır. Sıcak hava koridorunda toplanacak hava yükseleceği için bu koridorların tavanlarından bu hava emilerek soğutma düzeneğine tekrar soğutulmak üzere gönderilecek şekilde bir hava devri daim sistemi kurulmalıdır. Koridorlar arasında sıcak ve soğuk havanın karışmasına imkan verecek boşluklar bulundurulmamalıdır.
Kabin sıraları arasında bırakılacak boşluklar kabinlere rack serverların takılıp sökülmesine engel olmayacak kadar rahat olmalı, sıcak havanın toplandığı koridorlarda da ısıyı fazla yükseltmeyecek kadar geniş olması sağlanmalıdır. Koridorların asgari genişliği 100 cm olarak belirlenmelidir.
Data ve elektrik kablolama düzeneği yükseltilmiş zeminin içinden yapılması düşünülüyorsa bunların kabin sıralarına dağıtımlarında data ve iletişim kablolarının sıcak hava koridoru altına yapılacak kanallarla, elektrik kablolarının da soğuk hava koridoru altına yapılacak kanallarla olacak şekilde planlama yapılmalıdır.

Oda Zemin Yapısı
Oda zemini yükseltilmiş taban şeklinde düşünülmeli özellikle kablolama zemin altında yapılacaksa burada oluşturulacak kablo kanallarına ve soğuk hava akışına imkan verecek şekilde bir yükseklikte (asgari 50 cm) döşeme yapılmalıdır. Kullanılacak döşeme malzemeleri kabinlerdeki tam dolu olma durumu göz önünde tutularak 1000 KG kadar basınca dayanabilecek sağlamlıkta seçilmelidir. Günümüz kabinlerinin 1500 KG kadar yük taşıma kapasitelerine sahip olabildikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Zemin altında karoları tutan destek ayakları mümkün olduğunca kabin ayaklarının basacağı noktaların altına veya yakınına konarak kabin yüklerinin taşınması kolaylaştırılmalıdır. Kabinlerin sallanması gibi ihtimallere karşı bu ayaklar yerlerinden kolayca oynamayacak ve birbirine destek olabilecek şekilde yerleştirilmelidir.

Kablo Yönetimi
Kablolamanın iki ayrı yerden yapılması imkanı vardır: Birincisi yükseltilmiş zemin, ikincisi kabinlerin üstüne kurulacak kanallardır.
Zeminden kablolama yaparken kabinlerin yerleşimleri belirlendikten sonra kablolama yapılmalı ve kabinler daha sonra yerlerine konulmalıdır. Zeminde kolay sökülebilir karo döşeme kullanılmalı ve gerektiğinde bunlar kaldırılacak kablolara kolayca erişim sağlanmalıdır. Zeminden kablolama yaparken soğuk hava akışıda zeminden olacağı için kablo kanalları bu akışı engellemeyecek şekilde düzenlenmelidir. Genişleme veya yeni kablo ihtiyaçlarında kabinler yerleştirilmiş olduğu için bu yöntemde çalışmak dezavantaj olarak görülebilir. Ancak bu yapıda hazırlanan sistem odaları görünüm olarak çok daha kablo karmaşasından uzak ve temiz olacaktır.
Kabin üstlerinden kablolama yapmanın en büyük avantajı değişikliklere daha uygun olması ve kolay yönetilebilir olmasıdır. Ayrıca zemindeki soğuk hava için bir engelde değildir. Dezavantajı kabinlerin üstünde kablolar görünürse kötü görünüm oluşturmasıdır. Bu yüzden bu kanalların olabildiğince kabloları gizlemesi avantaj olur.
Günümüz sistem odalarında üstten kablolama gittikçe yaygınlaşmakta, yükseltilmiş zemin yerine kablolar kabin üstü kanallardan taşınmakta, soğutma tertibatlarıda tamamen alçaltılmış tavan içine konulan düzeneklerle yapılmaktadır. Keza alçaltılmış tavanlar içinde başlangıçta uygun bir yükseklik belirlenmelidir.

Güvenlik
Sistem odasına giriş çıkışlarının belli bir yetkilendirme ile yapılması, he isteyenin buraya girememesi gibi kısıtlamalar mutlaka uygulanmalıdır. Girişlerde sadece yetkilendirilmiş personelin buraya girebilmesini kontrol amacıyla biometric sistemlerden kartlı sistemlere kadar birçok alternatiften yararlanılabilir. Dışarıdan gelipte sistem odasında çalışma yapacak kişilerin yanında da mutlaka kontrol, bilgilendirme ve uyarı amacıyla bir yetkili personel bulundurulması önemlidir. Sisteme vakıf olmayan birinin bu odada iş yaparken gerek yanlışlıkla gerekse kasten vereceği zararların önüne geçebilmek için bu yaklaşım elzemdir. Oda içinde yapılan değişiklikler veya güncellemeler kayıt altına alınmalı ve ilgilisi olan kişilerde bunlardan haberdar edilmelidir.
Internet sistem odalarında daha fazla kısıtlamalara gidilmeli, kabin bazında erişim yetkilendirmeleri yapılmalıdır. Bir şirket çalışanı sistem odasına geldiğinde başka şirket serverlarının olduğu kabinlere erişme hakkına sahip olmamalı ve bu fiziksel olarak kilitlerle engellenmelidir.

Gözetleme
Odalardaki çevresel şartların gözetlenmesi, çıkan problemlerin erken haber alınmasında ve giderilmesinde çok önem taşımaktadır. Odanın farklı noktalarından ısı, nem, duman gibi çevresel şartlar mutlaka bir takım algılayıcılar kurularak alarm sistemlerine bağlanmalı ve 24 saat çalışır bir uyarı düzeneğine entegre edilmelidir. Uyarı bilgilerini gerekirse SMS ile cep telefonlarına kadar ulaştırılabilir olması avantaj sağlayacaktır.
Yangın söndürme işlerinde kullanılacak tertibatta su yerine gaz tercih edilirse elektronik aksamın söndürme aşamasında zarar görmesinin de önüne geçilmiş olacaktır. Odada oluşacak muhtemel yangın, su basması vb sorunlara karşı yapılacak müdahaleler önceden belirlenmeli, hangi durumda kimin neden sorumlu olduğu belirlenmiş ve sorumlu personelin eğitilmiş olması gereklidir. Odanın giriş çıkışları ve yapılan işlemler kameralarla kayıt altına alınmalı, yapılabiliyorsa kabin erişimler vb.. bilgiler günlük kayıtları olarak tutulmalıdır.

Göz önünde bulundurulacaklar

1. Kablolama mutlaka yapısal kablolamaya uygun yapılmalıdır. Yapısal kablolamanın getirdiği kolay yönetilebilirlik, esneklik, sorun giderme ve bilgi aktarımı avantajlarından yararlanılmalıdır.
2. Kablolara kolay erişilebilir ve değişiklikler kolay yapılabilir olmalıdır. Kabloların kabin içinde geçiş yolları iyi düzenlenmeli hava akışına engel olacak bir yapıda olmamasına dikkat edilmelidir.
3. Kablolar döşenirken kıvrılmalara izin verilmemeli, 90 derecelik keskin dönüşler daha yumuşak şekilde yapılmalıdır. Kabloların kırılmalarını veya dışlarındaki muhafazasına zarar verecek keskin kenarlar üzerinden geçmelerini engelleyecek malzemeler kullanılmalıdır.
4. Kablolamada enerji kabloları ile data kablolarını aynı kablo düzenleyici (organizer) içinden geçirmek yerine kabinin bir tarafını enerji bir tarafını data için kullanmak enerji kablosunun datayı etkilemesini önlemek açısından daha doğru olacaktır.
5. Kabinler yerde sabit ayaklarda durmaları küçük sarsıntılarda ileri geri hareket etmelerini engelleyecek bir yapı oluşturulmalıdır. Deprem vb.. durumlarda devrilme yer değiştirme vb.. ihtimaller düşünülerek yerleşim yapılmalı, kablo bağlantıları çok gergin tutulmamalıdır.
6. Kablolamada kullanılacak materyallerde 10Gbit desteği mutlaka düşünülmeli ve bakır kablolarda Cat6’dan aşağı kablo kullanılmamalıdır.
7. Kablo sonlandırmaları olabildiğince sağlıklı yapılmalı gerekirse sonlandırma yapıldıktan sonra kabloda performans ölçme cihazlarıyla test yapılmalıdır.
8. Manyetik alanın yüksek olacağı yerlerde mutlaka fiber kablo kullanılmalı, manyetik alandan etkilenmediği için böyle noktalarda verileri fiber ile taşımalıdır.
9. Bütün kabinler ile odanın merkezi bir yerine konulacak kabin arasında patch paneller üzerinden bağlantılar kurulması kablolamada büyük esneklik kazandıracağından önemlidir.
10. Storage kurulumu olabileceği dikkate alınarak kablolama yapılması daha mantıklı olur. SAN cihazları, disk shelf’leri vb ürünler için patch kabinlerinin yanı sıra ayrı kabinler tahsis edilmeli ve server kabinleri ile bunlar arasına fiber patch paneller üzerinden bağlantılar toplanmalıdır. Böyle bir çalışma ile istediğimiz kabindeki server ile storage arasına SAN bağlantısını FC protokolüyle taşıma imkanına kavuşmuş oluruz.
11. Gerek elektrik gerek data kablolarında mutlaka ana bağlantıların yedekli olarak çekilmesine önem verilmelidir.
12. Kabloların yedekliliğinin yanında yedek kabloların sistem odasına farklı bir güzergahtan girişlerinin sağlanması fiziksel olarak bir kablo güzergahında meydana gelebilecek bir sorunda yedek kablonun zarar görmemesini sağlamış olacaktır.
13. Kullanılan cihazların yedekliliğindede N+1 kuralına (yani enaz bir yedek bulundurma) uygun hareket etmelidir. Network aktif cihazları ve güç kaynakları buna örnek olarak verilebilir. Bu maliyeti arttırıcı bir etken olsa da sorun anında iş kesintilerine karşı önemli bir tedbir sayılabilir.

Kurulumdan Önce Dikkat Edilecekler

1. Kurulacak sistem odasının en çok kaç kullanıcıya hitap edecek kapasitede olması beklendiği baştan bilinmesi faydalıdır.
2. Sistem odasında akacak data trafiğinin yapısı, kullanıcıların server’lara erişiminin yapısı, hangi kullanıcıların hangi server’daki verilere ulaşacaklarının önceden bilinmesi, planlama aşamasında belirleyici olacaktır.
3. 10 Gbit mimariye uyumlu olacak şekilde bir altyapı planlaması yapılması bu mimariye geçildiğinde uyumsuz olan ürünlerin atıl duruma düşmesini de önleyeceği için göz önünde bulundurulmalıdır.
4. Genelde tüm sistem odası, özelde de data kablolarının seçiminde yanmaya karşı dayanıklı kablolar seçilmesi, yangının büyümesini önlemede etkili olacaktır. Çıkabilecek yangın için en iyi yayılma yolu ve yakıt kaynağı data kablolarıdır.
5. Sistem odasındaki serverların yönetimi için kabinlerde KVM switch, Uzaktan yönetimde ise IPConsole switch kullanılması hem kabinlerdeki yoğunluğun azaltılması hem de serverlara yetkisizi erişimlerin önüne geçilebilmesi için avantaj sağlayacaktır.